Hersentumor revalidatie

Het hebben van een hersentumor heeft vaak veel invloed op het dagelijks leven van de patiënt. Zo kan het vaak gevolgen hebben voor het bewegen, maar ook de lichamelijke conditie, denken, emoties en gedrag. Hierdoor kunnen er beperkingen ontstaan in de alledaagse activiteiten, het werk, de studie of de relaties met anderen. Het leren leven met deze gevolgen van een hersentumor kan een erg lastig proces zijn. Voor begeleiding kan de patiënt en/of diens verzorger overleggen met de behandelende arts of het contactpersoon in het ziekenhuis of met de huisarts. Voor praktische adviezen of begeleiding kan verwijzing naar een revalidatiearts soms zinvol zijn. In dit artikel geven we meer informatie over de revalidatie.

Revalidatie = medische term voor herstel, letterlijk weer valide worden.

Let wel: 'weer valide worden' ≠ 'weer de oude worden'. Revalideren is weer zo goed mogelijk herstellen van een operatie of ongeluk zodat je weer zo goed mogelijk privé, en weer op je werk kunt meekomen. Het is gericht op de gewenste en optimale eindsituatie. Lichaam en geest trainen en begeleiden naar de toekomst en kijkt in principe niet naar hoe je vroeger was. Ofwel het terugbrengen naar je oude situatie, voor zover nog mogelijk, is in principe niet de standaard focus en uitgangspunt van een professionele revalidatie. Die is vooral toekomstgericht en bevat ook met name zaken als omgaan met (nieuwe) beperkingen. Het richt zich primair op zo optimaal mogelijk functioneren en participeren. Natuurlijk is het in veel gevallen wenselijk om daarbij te proberen (zoveel mogelijk) weer de oude te worden.

Revalidatie bij hersentumoren is over het algemeen gericht op een weer zo goed mogelijk gaan functioneren binnen:

• Gezin
• Werk
• Vrije tijd

Binnen die revalidatie wordt verschil gemaakt tussen aangeboren en niet aangeboren hersenletsel en tussen zichtbaar en onzichtbaar letsel. Bij onzichtbaar lestsel ten gevolge van een hersentumor(behandeling) kan er vooral sprake zijn van:

1. Neuropsychologische stoornissen

• Cognitie
• Emotie
  • Vervlakking of versterking (van emoties)
  • Stemmingsproblemen
• Gedrag
  
  • Impulsiviteit / Apathie
  • Agressie
    • Voor meer informatie lees ons artikel "Verandering in verstandelijk vermogen en gedrag"

2. Vermoeidheid

Cognitieve revalidatie

Cognitieve revalidatie behelst elke interventiestrategie, training of -technieken waarmee patiënten en hun naasten kunnen leren leven met, het al dan niet tijdelijk overbruggen of verminderen van de klachten en gebreken. Cognitieve revalidatie leidt tot het omgaan met cognitieve gebreken die worden veroorzaakt door verwonding van de hersenen.

Cognitieve hersentumor piramide

De cognitieve piramide geeft de cognitieve vaardigheden en verband aan.

1. Mentale belastbaarheid (de basis/accu)
2. Aandacht
   • Gerichte aandacht
   • Verdeelde aandacht
   • Volgehouden aandacht

1. Snelheid informatieverwerking
   • Vertraagd tempo
   • Merkbaar 'kort lontje' en 'terugtrekken'
2. Geheugen
   • Informatie opnemen, opslaan en ophalen, lees ons artikel "Praktische tips en informatie geheugenproblemen"
3. Executief functioneren
   • Planning & Organisatie
   • Initiatief / Regulatie
   • Complexe situaties

Cognitieve behandeling:

De cognitieve behandeling richt zich met name op:

• Psycho-educatie
• Omgevingsaanpassingen
• Training

Vermoeidheid bij een hersentumor

Vermoeidheid is de belangrijkste reden van verlies van kwaliteit van leven in de gehele kanker populatie.

Vermoeidheid bij een hersentumor = Een aanhoudend, subjectief gevoel van fysieke, emotionele en/of cognitieve moeheid of uitputting, gerelateerd aan kanker of aan de behandeling van kanker, welke niet evenredig is aan recente activiteiten en interfereert met het normaal dagelijks functioneren

Cognitieve coping-hypothese: Vermoeidheid wordt veroorzaakt door de noodzakelijke extra cognitieve inspanningen die patiënten met hersenletsel moeten leveren om hun cognitieve stoornissen te compenseren, om zodoende aan de eisen van het dagelijkse leven te voldoen.

In dit kader wordt vaak gesproken over:

• Oncologische revalidatie
• Neuro-oncologische revalidatie (factoren van vermoeidheid)
• Revalidatie na medisch ingrijpen (operatie, chemotherapie, bestraling)

Oorzaken vermoeidheid

 Voor meer informatie lees ons artikel "Omgaan met vermoeidheid"

Revalidatie specialisten bij een hersentumor

• De revalidatiearts. Deze in revalidatie gespecialiseerde arts brengt als eerste de gevolgen en beperkingen voor het dagelijks leven in kaart om vervolgens te kunnen adviseren en begeleiden in verdere training en begeleiding van de patiënt. Al naar gelang de bevindingen van deze arts en de behoeftes die daaruit voorkomen kan de revalidatiearts een fysiotherapeut, ergotherapeut, (neuro-)psycholoog en/of maatschappelijk werkende erbij inschakelen.
• De fysiotherapeut. Deze specialist onderzoekt de fitheid van de patiënt en zaken als eventuele problemen als krachtverlies of coördinatieproblemen. De fysiotherapeut adviseert een trainingsprogramma of geeft advies over gebruik van hulpmiddelen, bijvoorbeeld bij het lopen van de patiënt.
• De ergotherapeut. Dit is een specialist die praktische adviezen geeft over beperkingen in de zelfzorg waaronder de huishoudelijke taken, ontspannende activiteiten of werk. Dit advies kan gaan over aanpassingen, voorzieningen of hulpmiddelen voor in de thuissituatie. Verder worden veel mensen met een hersentumor beperkt door verminderde energie; de ergotherapeut geeft dan tips over hoe je activiteiten af te stemmen op je energieniveau. Ook bij veranderingen in het denken, zoals geheugen- of concentratieproblemen, kan een ergotherapeut helpen met voorlichting en advies.
• De (neuro-)psycholoog Deze specialist brengt middels één of meerdere gesprekken en psychologische testen in kaart hoe het met het denken, de emoties en het gedrag is. Vaak wordt er dan ook een Neuropsychologisch onderzoek (NPO) uitgevoerd, lees daarover meer in ons artikel "Neuropsychologisch onderzoek bij een hersentumor". Middels voorlichting, adviezen en begeleiding bij zaken als geheugenproblemen, prikkelovergevoeligheid, somberheid of gedragsveranderingen kan deze psycholoog de patiënt helpen..
• De maatschappelijk werker. Een maatschappelijk werkende richt zich op de gevolgen voor het sociale leven, het werk en de relatie met partner en gezin. Ook kan een maatschappelijk werker helpen en adviseren zij financiële zaken en het omgaan met instanties waarmee de patiënt door zijn ziekte te maken krijgt.
• Daarnaast kunnen al naar gelang de behoefte nog vele anderen specialisten en hulpverleners worden bij geschakeld zoals bijvoorbeeld een persoonlijke coach bij niet aangeboren hersenletsel (NAH) of een logopedist bij problemen met de spraak.

Voor meer informatie over psychologische hersentumor hulpverleners lees ons artikel "Psychologische ondersteuning hersentumor patiënten en naasten".