Prognose bij een hersentumor

Het woord prognose betekent een uitspraak omtrent het vermoedelijke verloop van een gebeurtenis. Het woord prognose is ontleend aan prognosis, het Griekse woord dat voorkennis betekent. In de medische wereld is de prognose de uitspraak van de arts over het vermoedelijke verloop en de uitkomst van een ziekte. Daarbij spreekt men over een gunstige prognose als er volledige genezing mogelijk is en een ongunstige prognose als de verwachting is dat men aan de gestelde diagnose zal komen te overlijden. De arts baseert zich daarbij op zoveel mogelijk wetenschappelijke kennis en hetgeen hij bij de patiënt heeft waargenomen.

Omgaan met de prognose

Bij het informatie ontvangen over de prognose van een hersentumor benaderen verschillende mensen die prognose op verschillende manieren.

• Sommigen willen het niet weten, omdat ze bang zijn voor wat ze kunnen horen en hoe het hen leven kan beïnvloeden
• Sommige hebben alleen wat tijd nodig om met hun diagnose om te gaan voordat ze naar hun prognose vragen
• Anderen willen alles vanaf het begin tot eind weten zodat ze met behulp van hun prognose vooruit kunnen plannen

Er is geen goed of fout antwoord over het al dan niet kunnen en willen ontvangen van dergelijke informatie. Het is volledig aan de patiënt zelf of en wanneer hierover met de arts te praten.

Over het algemeen is de prognose van een kwaadaardige hersentumor patiënt niet gunstig. Er is nog geen echte genezende behandeling. Gemiddeld sterft slechts 0,3% niet aan zijn of haar de hersentumor. Maar dit zijn gemiddelden en die zeggen vaak weinig tot niets over een individuele situatie. Er zijn gelukkig ook gevallen bekend waarin iemand die zelfs volgen de doktoren nog maar een paar weken te leven had, na 20 jaar nog leeft. Iedere situatie is uniek, toch zullen we hieronder zoveel mogelijk over dit onderwerp vertellen.

Het vooruitzicht van de patiënt met een hersentumor hangt van verschillende zaken af, met name:

• De tumor
  • de soort en graad tumor en de moleculaire eigenschappen
• De persoonlijke omstandigheden
  • de situatie van de patiënt (leeftijd, mate van handicap)
  • de gegeven behandeling.

Zo is de prognose van een patiënt met hersenmetastasen of met een glioblastoma multiforme meestal niet gunstig. Daarnaast zijn er ook goedaardige hersentumoren (meningeomen) en hypofyse tumoren die weliswaar veel klachten kunnen veroorzaken, maar die meestal te genezen zijn. Hieronder zullen we per tumor type meer informatie over gemiddelde prognoses geven.

Tumortype en prognoses

Bij soort bedoelen we naast der hersentumor soort ook de gradatie en de moleculaire eigenschappen zoals vastgelegd in de WHO 2016 classificatie.

Bron grafiek: IKNL

Hiernaast een overzicht van het percentage overlevenden na 1 tot 5 jaar in de periode van 2001 tot 2015 bij patienten nadat er diagnose gesteld is.

Let op dat dit slechts slechts cijfers zijn die een gemiddeld beeld over alle hersentumoren geeft. Deze cijfers zeggen nagenoeg niets over een individuele hersentumor prognose.

Wat deze grafiek wel laat zien is dat de overleving van patiente met een hersentumor in de laatste jaren een beetje verbeterd zijn. Over de hier genomen periode van 2001 tot 2015 is een verbetering in overleving te zien van ongeveer 7 % voor mensen met een hersentumor.

Percentage overleving in 3 jaar per gradatie

Levensverwachting Gliomen

* ca. 80% van de tumoren bij volwassenen
** ca. 5-20% van de tumoren bij volwassenen
*** Graad 1 astrocytomen komen voor, bijvoorbeeld het pilocytair astrocytoom. Dit is hoofdzakelijk een tumor van de kinderleeftijd, waarbij een complete resectie inderdaad curatief kan zijn. Indien middels operatie deze tumor totaal te verwijderen is kan dus inderdaad van een goedaardige tumor worden gesproken. Dit geldt feitelijk nooit voor de diffuse gliomen.

Opmerking: De soms gebruikte benaming ‘goedaardig’ voor laaggradige diffuse gliomen is ongelukkig. Deze tumoren zijn doorgaans niet curatief te behandelen en recidiveren of transformeren op termijn naar een hogere maligniteitsgraad: vrijwel alle patiënten overlijden uiteindelijk aan deze aandoening

Over het algemeen kan er het volgende over de gemiddelde levensverwachting gezegd worden (zie tabel hierboven).

• laaggradige tumoren hebben een(mediane overleving van 5-10 jaar.
• hooggradige tumoren, en anaplastische astrocytomen hebben een mediane overleving van 2-4 jaar.
• Oligodendrogliomen en menggliomen (oligo-astrocytomen) met bepaalde moleculaire eigenschappen (1p/19q-codeletie) kunnen een veel langere overleving hebben.
• glioblastomen hebben een mediane overleving van 9-12 maanden.
• Daarnaast is de prognose van tumoren met oligodendrogliale karakteristieken beter dan de prognose van puur astrocytaire tumoren.

Na 2 jaar leeft nog één op de vier patiënten, na 5 jaar leeft nog één op de tien patiënten. Ondanks deze gegevens blijft het voor de behandelend arts onmogelijk om bij de individuele patiënt met zekerheid een uitspraak te doen over de levensverwachting. De vraag “hoe lang heb ik nog, dokter?” kan dan ook alleen met de nodige nuancering worden beantwoord. Dat geldt eveneens voor de vraag “hoe zal het met mij gaan?”. Ook hierover kan de behandelend arts slechts in algemene termen spreken. Alle bovengenoemde getallen gaan immers over groepen patiënten en niet over een individu.

Levensverwachting Metastasen

De prognose (vooruitzichten, levensverwachting) van een patiënt met een metastase in de hersenen of in de wervelkolom hangt grotendeels af van de primaire tumor. Op heel korte termijn is een dergelijke metastase bepalend voor de kwaliteit van het leven. Een onbehandelde hersenmetastase leidt op vrij korte termijn tot de dood, terwijl een metastase in de wervelkolom een dwarslaesie tot gevolg kan hebben. Om deze reden wordt vaak voor operatie of bestraling gekozen, tenzij de situatie zodanig ongunstig is dat dit geen zin meer heeft (b.v. meerdere metastasen elders of in het hoofd). Na de operatie is de situatie elders in het lichaam bepalend: zijn er meer metastasen of is de tumor onder controle. Is er wel of niet sprake van een snel groeiende of agressieve tumor. Zodoende kan de prognose sterk variëren en kan daar geen algemene uitspraak over gedaan worden. De behandeling van de kwaadaardige tumor waar de metastase van uitging berust over het algemeen bij een andere specialist, terwijl de gehele behandeling meestal multidisciplinair plaatsvindt (d.w.z. een samenwerking van meerdere specialisten van diverse afdelingen). De bemoeienis van de neurochirurg bepaalt zich doorgaans alleen tot verwijderen van de metastase uit de (kleine) hersenen of het wervelkanaal. 

Levensverwachting Meningeomen

Meningeomen zijn in meer dan 90% van de gevallen goedaardig. Toch kunnen zij door hun groei tot zeer vervelende situaties leiden, zoals bijvoorbeeld blindheid maar ook de dood.

Levensverwachting hypofyse hersentumoren

Een hypofysetumor is meestal goedaardig en zal dan dus niet uitzaaien. De levensverwachting is na behandeling normaal.

De individuele omstandigheden

Geen mens is gelijk en bovenstaande hoofdstuk gaat daar wel wat vanuit. Het geeft je een richtlijn bij tumoren in onbehandelde verder gezonde mensen. Bij de prognose moet echter ook nog rekening gehouden worden met de persoonlijke omstandigheden en gezondheid aangevuld op de behandeling die door de patiënt gevolgd is.

Meer info: Filmpje hersentumor prognose

Lees ook:

Hersentumor prognose bij kinderen