Hypofysetumoren
In het midden onderaan de hersenen zit een orgaan zo groot als een doperwt dat we hypofyse noemen. Ook hier kunnen tumoren ontstaan. Alvorens daar meer over te vertellen is het van belang eerst wat meer over de hypofyse en zijn functies te weten.
De hypofyse functie
Zoals hierboven al gezegd is het een heel klein orgaan. Echter de functie van dit orgaan is heel belangrijk voor het menselijk functioneren. De Hypofyse is een zeer belangrijke hormonen producerende en regulerende klier. Deze hypofyse klier regelt de uitwisseling van de hormonen die via het bloed in de bloedbanen getransporteerd worden tussen de hersenen en de anderen klieren en organen in het lichaam. De hypofyse werkt daarin nauw samen met organen zoals de schildklier, de bijnieren, testikels en eierstokken. De hypofyse kun je dus zien als het centrale orgaan van de hormoonhuishouding. Uitval van de hypofyse kan daardoor tot grote problemen in de hormoonhuishouding leiden. Daarnaast heeft de hypofyse een belangrijke rol in de waterhuishouding binnen het lichaam.
Locatie
De hypofyse zit net achter de brug van de neus en de oogkassen aan het uiteinde van de een steelachtige stengel. Middels deze hypofysesteel is de hypfyse verbonden met de hypothalamus, het centrale deel van de hersenen van waaruit hij wordt aangestuurd. Deze hypofyse en zijn steel zitten in een kleine holte in de schedelbasis bij het Turkse Zadel, de Sella Turcica. Aan de bovenkant van deze holte loopt een kruising van de oogzenuwen, de chiasma.
Hypofysetumoren
We onderkennen twee groepen hypofysetumoren:
- De adenomen, vrij vertaald de klier tumor (adeno->klier en oma->tumor). Dit zijn tumoren die uit de hypofyse zelf gevormd worden. Hypofyse-adenomen zijn goedaardig en langzaam groeiende tumoren.
- De carcinomen. Dit is een zeldzame kwaadaardige vorm van hypofyse-adenoom.
Omdat het bijna altijd adenomen zijn, zijn bijna alle hypofyse tumoren een goedaardige hersentumor. De meeste hypfyse tumoren zijn goed te behandelen. Een deel middels medicatie en een deel middels chirurgie. Naast de hormonale problemen kan een tumor een gevaar zijn voor het gezichtsbeeld, als hij zo groot wordt dat hij op de oogzenuwen gaat drukken. Al met al vereist een hypofyse tumor wel een actieve goed gecoordineerde myltidisciplinaire medische aanpak en opvolging.
Indeling hypofysetumoren
Hypofysetumoren worden vaak ingedeeld op basis van:
- Of ze hormonen uitscheiden en zo ja welke hormonen dat zijn
- Hun grootte
- Het uiterlijk van de tumorcellen onder de microscooip
Ad.1: Tumor onderscheid op hormonen aanmaak
Sommige hypofysetumoren scheiden buitensporige hoeveelheden van een bepaald hormoon af. Deze zijn bij meerdere namen bekend, zoals functionerende adenomen, hormonaal
actieve adenomen en secretoire adenomen. Deze functionerende hormoon afscheidende tumoren kunnen de hypofyse door een verstoring van de signalen van de hypothalamus ontregelen. Dit kan dan veroorzaken dat de hypofyse en de tumor onafhankelijk van elkaar hoeveelheden van bepaalde hormonen zoals prolactine (PRL), het groei hormoon (GH), adrenocorticotroop hormoon (ACTH),
of thyroid-stimulating hormone (TSH) gaan afscheiden. Deze ongecoordineerde hormoonhuishouding kan dan de nodige problemen geven. Soms scheiden deze hypofysetumoren meer dan één type
hormoon uit. Andere hypofyse tumoren scheiden geen enkel hormoon uit maar kunnen wel een vertraging of een onderbreking van de hormoonproductie bewerkstellingen (hypopituïtarisme). Deze tumoren zijn vaak genoemd niet-functionerende adenomen (NFA's). Andere namen voor deze niet-afsplitsende tumoren omvatten "Hormonaal inactieve" of "niet-secretoire adenomen".
Ad.2: Tumor onderscheid op basis van de grootte
Op basis van de grote van de tumor worden hypofysetumoren als volgt ingedeeld:
- Microadenomen, hypofysetumoren van 10 mm en kleiner
- Macroadenomen, hypofysetumoren met een doorsnede die groter is dan 10 mm.
Ad.3. Tumor onderscheid op basis van microscopisch uiterlijk
Dit onderscheid kan pas gemaakt worden als er een stuk van de tumor uit het lichaam verwijderd is middels een operatie. Het daarbij verkregen tumorweefsel wordt dan door een patholoog in zijn laboratorium microscopisch onderzocht.
Onder een microscoop kan met gebruikmaking van speciale kleuring vloeistoffen en methodes elk type tumor gekarakteriseerd worden. Deze patholoog zal vervolgens via zijn onderzoek naar zaken als het hormoongehalte, de structuur en de cellen die aanleiding gaven tot de tumor via een pathologisch verslag aan de behandelende arts uitsluitsel geven over de specifieke soort hypofysetumor. Zo'n onderzoek duurt doorgaans ongeveer een week en als dan aan de hand daarvan het tumortype bekend is kan een behandelplan worden opgesteld en zijn mogelijke toekomstige ontwikkelingen bekend. Want ook al zijn hypofysetumoren bijna altijd goedaardig (geen kanker) er zijn er wel die na de behandeling weer terug kunnen komen.
Hoe vaak en bij wie komen hypofysetumoren voor?
Hypofysetumoren zijn goed voor 12-19% van alle primaire hersentumoren en staan daardoor na de Minigneomen en Gliomen op de derde plaats van de meest voorkomende primaire hersentumortypen bij volwassenen. Uit onderzoek blijkt dat kleine afwijkingen, waaronder kleine tumoren en goedaardigvcysten in de hypofyse zijn heel gewoon zijn. Exacte statistieken daarover zijn nog niet beschikbaar omdat dit in het verleden niet goed is bijgehouden maar men schat zelfs dat 20 - 25 procent van de algemene bevolking een kleine, symptoomloze hypofyse tumor of cysten hebben. Daarbij lijkt het erop dat 10 procent van de algemene bevolking een afwijking heeft die groot genoeg is om met de magnetische resonantie beeldvorming, de MRI-scan te zien maar vele daarvan worden nooit opgemerkt omdat ze geen problemen geven.
Hypofysetumoren komen voor in elke leeftijdsgroep, maar de mate waarin ze ontdekt worden neemt toe met de leeftijd. Functionerende tumoren komen het vaakst voor bij jonge volwassenen en niet hormoon afscheidende tumoren meer bij oude volwassenen. Vrouwen krijgen de diagnose van hypofysetumor iets vaker dan mannen hetgeen zou kunnen komen door een interferentie van die tumor met de me menstruatiecyclus, die ervoor kan zorgen dat de symptomen duidelijker waarneembaar worden.
Waardoor ontstaat een hypofysetumor?
Hypofysetumoren zijn wat dat aangaat vergelijkbaar met tumoren elders in het lichaam waarbij wordt verondersteld dat ze zich ontwikkelen vanuit één enkele abnormale celdeling, die zich vermenigvuldigt in veel secundaire foute cellen die niet meer opgeruimd worden, zoals dat normaal met verouderde en verkeerde cellen gebeurt. Hierdoor vormt zich dan uiteindelijk een tumor.
Meer informatie is te lezen in onze artikelen:
Voor hypofysetumoren bij kinderen zie ook ons artikel 'Hypofysetumoren bij kinderen'
